Kronikat e Gjeorgjisë
- Kronikat e Gjeorgjisë janë një koleksion i rëndësishëm i teksteve historike mesjetare gjeorgjiane, i njohur edhe si Kartlis Tskhovreba në gjuhën gjeorgjiane. Ky koleksion përmban shumë informacione të rëndësishme rreth historisë së Gjeorgjisë antike dhe mesjetare, duke përfshirë rajonin e Kartlisë, i cili është një nga zonat themelore të historisë së Gjeorgjisë. Autorët klasikë dhe bizantinë e kanë njohur këtë rajon si Iberia.
Kronikat njihen gjithashtu si Analet Mbretërore Gjeorgjiane, sepse ato ishin në thelb korpusi zyrtar i historisë së Mbretërisë së Gjeorgjisë.
Kronikat[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- Kronikat janë një koleksion i teksteve të ndryshme që datojnë nga shekulli i 9-të deri në shekullin e 14-të. Datimi dhe autorësia e tyre, si Leonti Mroveli dhe Juansheriani, kanë qenë temë debatike në botën shkencore. Edhe pse disa studiues në Gjeorgji vazhdojnë të propozojnë një datim të shekullit të 11-të për redaktimin fillestar të këtij korpusi, ekspertët modernë kanë pranuar hipotezën e profesor Cyril Toumanoff se tekstet më të hershme u përpiluan në shekullin e 9-të. Tekstet e fundit u shtuan në shekullin e 14-të. Një version "kanonik" u redaktua nga një komision i veçantë nën udhëheqjen e Mbretit Vakhtang VI i Kartli në fillim të shekullit të 18-të.
- Në shekullin e 11-të, u krijua një korpus i parë i veprave historike në Gjeorgji, duke përfshirë "Historinë e Mbretërve dhe Patriarkëve të Gjeorgjianëve", "Historinë e Mbretit Vakhtang Gorgasali" dhe "Martirizimin e Shën Arkilit". Në shekullin e 12-të, u shtuan dy tekste të tjera: "Kronika e Kartlit", që shkon deri në mbretërimin e Bagrat III, dhe "Historia e Mbretit të Mbretërve David", që fokusohet në mbretërimin e Davidit IV. Këto vepra historike janë thelbësore për të kuptuar historinë e Gjeorgjisë nga kohët më të hershme deri në periudhën e mesjetës.
Dorëshkrime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Dorëshkrimet e vjetra gjeorgjiane të Kartlis Tskhovreba janë relativisht të rralla, me të vjetrën e tyre, të njohur si kodiku Anaseuli ose "Mbretëresha Anna", e cila daton nga periudha 1479-1495. Një variant tjetër i rëndësishëm është kodiku Mariamiseuli ose "Mbretëresha Mariam", i kopjuar në vitet 1633-1645/1646. Megjithatë, dorëshkrimet e mbijetuara gjeorgjiane janë paraprirë nga një version i shkurtuar në armenisht i njohur si "Historia e Gjeorgjianëve" (Patmut'iwn Vrats'), i cili me të gjitha gjasat u krijua në shekullin e 12-të. Dorëshkrimi më i hershëm i kësaj historie të njohur është kopjuar në periudhën e 1279-1311.
Tekstit e Kartlis Tskhovreba i janë bërë përkthime në gjuhë të ndryshme si frëngjisht, rusisht, anglisht dhe gjermanisht. Megjithatë, përkthimet në çdo gjuhë përfshijnë vetëm një pjesë të zgjedhur të këtyre teksteve.
Autenticiteti[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Studiuesit modernë, si Ivane Javakhishvili, kanë rritur dyshimet në lidhje me autenticitetin e pjesëve të hershme të "Kronikave Gjeorgjiane" dhe kanë inspektuar me kujdes përmbajtjen e tyre. Për shkak të faktit se faktet historike shpesh përplasen me elementë mitologjikë, është e vështirë të dallosh midis historisë së vërtetë dhe mitologjisë. Megjithatë, analizat kritike të burimeve të ndryshme, përfshirë autorë klasikë dhe studime arkeologjike të fundit, kanë përmirësuar besueshmërinë e shumë pjesëve të "Kronikave". Këto tekste japin dëshmi të rëndësishme për historinë e Gjeorgjisë, Armenisë, Kaukazit, Iranit, Sirisë, Anadollit, Perandorisë Romake, Khazarëve dhe turqve.
Komponentët[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
| English name | Georgian name | Transliteration | Date | Author | Period covered |
|---|---|---|---|---|---|
| History of the Kings and Patriarchs of the Georgians | ცხოვრება ქართუელთა მეფეთა და პირველთაგანთა მამათა და ნათესავთა | tskhovreba kartuelta mepeta da pirveltaganta mamata da natesavta | 9th or 11th century | Leonti Mroveli (?) | 4th century BC – 5th century AD |
| History and life of King Vakhtang Gorgasali | ცხოვრება და მოქალაქეობა ვახტანგ გორგასლისა | tskhovreba da mokalakeoba vakhtang gorgaslisa | c. 800 or 11th century | Juansher Juansheriani | 5th–8th centuries |
| Martyrdom of Holy and Magnificent Archil | წამება წმიდისა და დიდებულისა არჩილისი | tsameba tsmidisa da didebulisa archilisi | 9th or 11th century | Juansheriani or Mroveli | 736–786 |
| Chronicle of Kartli | მატიანე ქართლისა | matiane kartlisa | 11th century | Anonymous | 786–1072 |
| History of the King of Kings David | ცხოვრება მეფეთ მეფისა დავითისი | tskhovreba mepet mepisa davitisi | 12th century | Anonymous | 1072–1125 |
| History of the Bagratids | ცხოვრება და უწყება ბაგრატონიანთა | tskhovreba da utsqeba bagratonianta | 11th century | Sumbat Davitis-Dze | 6th century–1031 |
| Histories and Eulogies of the Sovereigns | ისტორიანი და აზმანი შარავანდედთანი | istoriani da azmani sharavandedtani | 13th century | Archbishop-Chancellor Theodore of Chqondidi | 1156-1212 |
| History of the Five Reigns (also called The Chronicle of Giorgi Lasha) | ლაშა-გიორგის დროინდელი მატიანე | lasha-giorgis droindeli matiane | 1223 | Historian of George IV | 1125-1223 |
| History of the King of Kings Tamar | ცხოვრება მეფეთ მეფისა თამარისი | tskhovreba mepet mepisa tamarisi | 1210-1213 | Basili, Master of the Court | 1184–1210/1213 |
| Chronicle of a Hundred Years | ასწლოვანი მატიანე | astslovani matiane | 14th century | Anonymous | 1212-1318 |
Shiko gjithashtu[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- Konvertimi i Kartli (kronikë)
- Divani i Mbretërve Abkhazianë